5 april 2015

Eindelijk schrijf ik weer aan een nieuw boek. Personages dwarrelen om me heen en allemaal vertellen ze me hun verhaal. Waar je ook ter wereld komt, overal worden verhalen verteld. Op koude winteravonden in het verre Lapland bij de Saami, dicht tegen elkaar gekropen. Bij het kampvuur op het eindeloze strand van Hawaii. In een lemen hut in Kenia, in een dorpje dat zo klein is dat het niet eens een naam heeft. Overal dwarrelen verhalen rond. Eng, spannend, mooi of heel zielig.

Al die verhalen vertellen iets over het land en de mensen die er wonen. Altijd zetten ze je aan het denken, als je écht luistert tenminste. De beste verhalen geven je ineens een nieuwe invalshoek. Er zijn veel verschillen maar ook veel overeenkomsten, daarom hou ik zo van reizen. Juist vanwege die verschillen en die overeenkomsten. In Uganda gaan verhalen over leeuwen, in Hawaii over walvissen en dolfijnen, maar ondanks de diverse onderwerpen gaan de verhalen altijd over mensen én over goed en kwaad. En ook de zondvloed komt in bijna alle culturen voor is mij opgevallen.

Verbeeldingskracht

Als je al die ronddwarrelende verhalen zou verzamelen komt je uit bij de symbolische geschiedenis van een volk. Bij het collectieve geheugen. Verhalen als levensles of als waarschuwing, ter binding van de groep of gewoon ter vermaak. Ze bevatten boodschappen en wijsheden en houden soms een spiegel voor. En nooit krijgen we genoeg van verhalen. Zelfs niet in onze tijd vol haast en technologie: weblogs en videoblogs vertellen ook verhalen, maar dan met moderne middelen. Er wordt meer gedeeld dan ooit.

Verhalen zijn gelaagd in hun betekenis. Maar altijd is er verbeeldingskracht voor nodig. En creativiteit. Of het nu verhalen zijn uit het verleden, het heden of voor de toekomst. De boodschap is belangrijk, maar de vorm ook. Ieder mens probeert betekenis te geven aan zijn leven door de verhalen die hij tijdens zijn leven verzamelt. Verhalen over jezelf maar ook verhalen van en over anderen. Dingen die je hebt meegemaakt blijven als flarden van verhalen in je geheugen achter. Reizen die je hebt gemaakt. Mooie momenten met je familie. Pijnlijke levenslessen. Herinneringen die je wilt koesteren. En dan maakt de (on)betrouwbaarheid van ons geheugen niet eens zoveel uit. Ons hele verleden is immers een reconstructie, de grote wereldgeschiedenis, maar ook de kleine geschiedenis van jezelf. Onze beleving vermengt zich met nieuwe ideeën, met kennis van nu en de verhalen van anderen. We geven dus zelf vorm aan onze herinneringen en aan ons verleden, zeg ik als historica vaak. Het verleden is altijd een reconstructie van een bepaald moment, een bepaald standpunt. Door verhalen te vertellen herschep je je eigen werkelijkheid. En geeft daar een betekenis aan. Een zinvol leven. Dat is de kracht van verhalen. Alle verhalen van mijn leven, mijn herinneringen uit het verleden, mijn dromen voor de toekomst komen samen in mij. Nu op dit moment. En dat is een mooi idee, juist op dit moment dat ik mijn leven vul met nieuwe verhalen.